شاخص VIX که مخفف عبارت Volatility Index است، معیاری برای سنجش میزان ترس، استرس و ریسک در بازار است. این معیار به تریدرها این امکان را می‌دهد تا انتظارات نوسان بازار را به صورت کمی در دسترس داشته باشند. این مقاله قصد دارد به مبحث شاخص VIX چیست، بپردازد و شامل موضوعات زیر است:
- شاخص VIX چیست و تاریخچه آن
- نقش شاخص VIX در بازار سهام
- نحوه ترید کردن شاخص VIX چگونه است؟
- نحوه محاسبه شاخص VIX چگونه است؟
- انواع شاخص‌های VIX
شاخص VIX چیست و تاریخچه آن
شاخص VIX که مخفف عبارت Volatility Index است، یک معیار واقعی از نظر زمانی برای پیش‌بینی نوسانات بازار محسوب می‌شود. این شاخص معیاری بسیار مهم و کلیدی در میان سرمایه‌گذاران بازار سهام در آمریکا شناخته می‌شود. شاخص VIX، در واقع نمایانگر انتظارات معامله‌گران از شاخص اقتصادی S&P 500 در روزهای آتی بوده که بر اساس معاملات خرید و فروش بر روی این شاخص اقتصادی برای 30 روز آینده مورد ارزیابی و محاسبه قرار می‌گیرد.
از این شاخص، به عنوان یک معیاری کلیدی برای سنجش میزان ریسک موجود در بازار استفاده می‌شود. این شاخص به نام شاخص ترس نیز در مارکت خوانده می‌شود. در حقیقت، بسیاری از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از این شاخص کلیدی، برای ارزیابی میزان ریسک بازار، ترس و سنتیمنت بازار بهره می‌برند تا بتوانند بهترین تصمیمات معاملاتی را در مارکت اتخاذ کنند.
معرفی و کاربرد شاخص VIX برای اولین بار در سال 1993 روی داد. این شاخص توسط CBOE یعنی هیئت بورس شیکاگو به عموم معرفی شد و از آن پس در میان سرمایه‌گذاران و معامله‌گران برای ارزیابی میزان ریسک حاکم بر بازار به شهرت و محبوبیت رسید. البته در طول سال‌ها این شاخص توسعه یافت و روش محاسبه آن تغییر یافت تا بتوان به معیاری بزرگ‌تر و با دقت بالا دست یافت.
- بیشتر بخوانید: اندیکاتور مومنتوم چیست؟
- بیشتر بخوانید: دارایی امن چیست؟
- بیشتر بخوانید: تریدینگ ویو چیست؟
- بیشتر بخوانید: الگوی کندل ستاره دنباله‌دار چیست؟
نقش شاخص VIX در بازار سهام
شاخص VIX با ردیابی قراردادهای آپشن یا اختیار معامله برای SPX و با تاریخ انقضای کوتاه مدت کار می‌کند. این بدان معنا است که این شاخص نمایانگر قیمت خود S&P 500 نیست، بلکه قیمتی است که تریدرها و سرمایه‌گذاران مایل به خرید و فروش این شاخص اقتصادی برای ماه آینده هستند. هر چه حرکات سوئینگ قیمت SPX دراماتیک‌تر باشد، سطح نوسانات بازار بسیار بالا بوده و بنابراین ارزش VIX نیز بیشتر می‌شود.
قراردادهای آپشن SPX، ترکیبی از قراردادهای آپشن استاندارد SPX هستند که در سومین جمعه هر ماه منقضی می‌شوند و قراردادهای آپشن هفتگی نیز در تمام جمعه‌های دیگر منقضی می‌شوند. در این بین، تاریخ انقضای یک قرارداد آپشن باید 23 ام تا 37 امین روز از زمان محاسبه تاریخ انقضا داشته باشد.
نحوه محاسبه شاخص VIX چگونه است؟
محاسبات شاخص VIX بسیار پیچیده هستند، اما به زبان ساده این شاخص ارزش‌های تمامی قراردادهای آپشن خرید و فروش یا اختیار معاملات خرید و فروش را مورد استفاده قرار می‌دهد و پیش از این‌که قرارداد آپشن مورد نظر از تاریخ انقضایش بگذرد، در مورد این‌که کدام قیمت ها ممکن است برگزیده شوند، در مورد تصور بازار استنباط می‌کند.
شاخص VIX در زمان واقعی از ساعت 8 صبح تا 2:15 بامداد UTC و از ساعت 2:30 صبح تا 9:15 بعد از ظهر UTC محاسبه می‌شود. شاخص VIX، به جای آن‌که سطح نوسانات فعلی مارکت یا گذشته مارکت را نشان دهد، انتظارات بازار از نوسانات پیش رو را نشان می‌دهد. از این رو، ب عنوان یک شاخص پیش‌رو، برای بازار سهام شناخته می‌شود.
یک اشتباه رایج به هنگام خواندن شاخص VIX، آن است که S&P 500 خریده یا فروخته می‌شود. این در حالی است که شاخص VIX و S&P 500 با یکدیگر رابطه معکوس دارند. شاخص VIX خود معیاری برای ارزیابی نوسانات است و از لحاظ تئوری این تغییرات قیمتی می‌تواند به هر دو جهت حرکت داشته باشد.
یکی دیگر از تصورات غلط که رایج هم هست این است که، سطوح شاخص VIX رابطه دقیقی با نوسانات دیده شده 30 روز بعد دارد، در حالی‌که در واقعیت سطح شاخص VIX بالاتر از نوسان واقعی است یا با قیمتی بالاتر از نوسانات واقعی در مارکت مورد معامله قرار می‌گیرد.
همان گونه که بیان شد، از شاخص VIX، برای نشان دادن نوسانات مورد انتظار در S&P 500 برای 30 روز استفاده می‌شود و از طریق اختیارات مورد معامله در بورس شیکاگو محاسبات آن انجام می‌شود. در قسمت قبل بیان شد که در نگاه اول فرمول محاسبه آن ممکن است برای ما پیچیده به نظر بیاید، اما مفهوم آن کاملا ساده است. مولفه‌هایی که برای محاسبه شاخص VIX مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل اختیارهای خرید و فروش با کوتاه‌ترین تاریخ انقضا یا نزدیک‌ترین سررسید است که اختیارهای دوره بعدی به سررسید روز 23 تا 37 موکول می‌شود. در طی این مراحل، اختیارهای مورد نظر در پایان هفته برای محاسبه شاخص VIX مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرند.
همچنین، باید این نکته را هم در نظر بگیرید که عوامل و مولفه‌های دیگری نیز در محاسبه این شاخص لحاظ می‌شوند. عوملی نظیر زمان سررسید اختیار معامله، نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید و … نیز در محاسبه شاخص VIX مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرند.
به طور کلی برای محاسبه شاخص VIX باید مراحل زیر را سپری کنید:
- اختیار معاملاتی که تاریخ انقضایی بین 23 روز تا 37 روز دارند
- سهم کل واریانس در هر اختیار محاسبه می‌شود
- واریانس کل برای تاریخ انقضای اول و دوم مورد محاسبه قرار می‌گیرد
- مجذور ROOT یا Square root، برای بدست آوردن نوسانات به عنوان یک انحراف استاندارد محاسبه می‌شود
- در نهایت شاخص VIX با ضرب انحراف استاندارد یعنی STANDARD DEVIATION در عدد 100 بدست می‌آید
- بیشتر بخوانید: الگوی اسپایک Spike pattern
- بیشتر بخوانید: چگونه در فارکس کال مارجین نشویم؟
- بیشتر بخوانید: الگوی کندل پوششی Engulfing candlesticks
- بیشتر بخوانید: الگوی کندل فرفره و نحوه ترید آن
نحوه ترید کردن شاخص VIX چگونه است؟
همان‌طور که می‌دانید شما نمی‌توانید به طور مستقیم با شاخص VIX معامله انجام دهید، اما می‌توانید به واسطه بازار آتی یا آپشن معاملات خود را انجام داده و در معاملات این شاخص شرکت کنید. همچنین اگر در بورس معامله می‌کنید، می‌توانید در این بازار به محصولات مرتبط با شاخص VIX از طریق محصولات قابل معامله در بورس ETP دسترسی داشته باشید. چندین محصول مرتبط با شاخص VIX در این بازار وجود دارد که از میان آنها VXX و VXZ از معروف‌ترین آنها هستند.
معامله‌گران برای ترید شاخص VIX دلایلی بسیاری دارند، یکی از این دلایل این می‌تواند باشد که شاخص VIX به عنوان یک ابزاری برای پوشش ریسک سبد یا پرتفولیوی معاملاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دومین دلیل نیز می‌تواند این باشد که سفته‌بازان با استفاده از محصولات مرتبط با شاخص VIX، برای کسب سود از تغییرات بازار، تصمیمات معاملاتی اتخاذ می‌کنند.
رابطه میان شاخص VIX و بازار سهام یک رابطه معکوس است، تریدر می‌تواند با فهم کامل این موضوع و برای این‌که پرتفولیوی خود را در برابر حرکات غیر منتظره در بازار حفاظت کند، انواع مختلفی از استراتژی‌های پوشش‌دهنده ریسک را استفاده کند. این کاربرد یکی از بهترین کاربردهای شاخص VIX در تصمیمات معاملاتی تریدرها محسوب می‌گردد.
به بیانی دیگر، زمانی که شاخص VIX بالا می‌رود، به این معنا است که احتمالا شاخص S&P500 در حال کاهش است و ارزش اختیار معاملات فروش SPX در حال افزایش است. تحلیل‌گران زمانی که شاخص VIX بالا باشد، این‌گونه تفسیر می‌کنند که سرمایه‌گذاران بازار سهام دارای ترس و عدم اطمینان هستند. در واقع، زمانی سطح بالایی از نوسانات در بازار وجود دارد، کف قیمتی یا سطح حمایتی در مارکت پیدا شده است که قرار است بازار از آن تغییر جهت بدهد. به همین دلیل است که با سطوح بالای VIX معاملات خرید در بازار پیشنهاد می‌شود.
برعکس این موضوع نیز صدق می‌کند. زمانی که شاخص VIX پایین باشد، معمولا به این معنی است که قیمت S&P500 در حال افزایش است، که این امر موجب می‌شود سرمایه‌گذاران قراردادهای آپشن SPX در استراتژی معاملاتی خود موضع صعودی یا خنثی داشته باشند. تحلیل‌گران می‌گویند زمانی که ارزش VIX بین مقادیر کم تا متوسط باشد، نمایانگر استرس و نگرانی بسیار کم در بازار است. درحقیقت، زمانی که این شاخص مقدار یا ارزش کمی دارد، سیگنالی مبنی بر فروش در بازار سهام است و در این میان می‌تواند سیگنالی مبنی بر بستن پوزیشن‌های خرید نیز باشد.
استفاده از سیگنال‌های شاخص VIX در ترید
نمودار شاخص VIX که به شاخص ترس سنج نیز شناخته می‌شود، در زمان‌بندی سایکل‌های مارکت نیز موثر واقع می‌شود. در حالت کلی، زمانی که شاخص VIX اگر مقدار بالایی را نشان دهد، نمایانگر ترس شدید میان سرمایه‌گذاران و تریدرها است، این در حالی است که اگر شاخص VIX پایین باشد، نشان‌دهنده رضایت عمومی است. همان‌گونه که قبلا نیز ذکر شد، شاخص VIX میزان نوسانات را بر اساس مارکت معامله اختیار ردیابی می‌کند. همچنین، بازار سهام دارای سوگیری طولانی است، به این معنا که شاخص VIX معمولا از حرکات Sideways تا حرکات نزولی آهسته را نشان می‌دهد. سطوح پایین و پایدار شاخص VIX به سرمایه‌گذاران مشتاق از رضایت احتمالی در بازار هشدار می‌دهد.
جالب اینجا است که افت بازار باعث واکنش بیش از حد فعالان بازار می‌گردد که در جستجوی پوشش پوزیشن‌های خود با استفاده از خرید معاملات اختیار فروش PUT هستند. همین قضیه باعث می‌شود شاخص VIX بالا برود و وجود ترس بیش از حد در میان سرمایه‌گذاران را تایید می‌کند.
این جهش یا اسپایک در شاخص VIX، به معامله‌گران کمک می‌کند تا برای یک کف موقتی در بازار برنامه‌ریزی کنند و در انتظار حرکت بلند مدت قیمت‌های بالاتر در بازار باشند. این موضوع به ویژه در یک بازار صعودی نیز کارآمد است زمانی که تریدر با استفاده از استراتژی معاملاتی در جستجوی نقاط ورود بهینه در جهت روند کلی مارکت است. برعکس این اتفاق نیز صدق می‌کند، زمانی که شاخص VIX به صورت پایدار پایین باشد، نمایانگر رضایت عمومی و عدم ترس در مارکت است که به تریدرها و سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد برای ایجاد سقف‌های جدید در قیمت برنامه‌ریزی نمایند.
- بیشتر بخوانید: انواع تحلیل در فارکس
- بیشتر بخوانید: مدیریت سرمایه در فارکس
- بیشتر بخوانید: ریسک در فارکس
- بیشتر بخوانید: معرفی کندل دوجی و کاربرد آن در فارکس
ترکیب شاخص VIX با دیگر اندیکاتورها
شاخص VIX می‌تواند با سایر اندیکاتورهای مارکت ترکیب شود تا بتواند تصویر قطعی‌تری از سنتیمنت یا احساسات حاکم بر بازار ارائه دهد. نسبت اختیار معامله خرید و فروش یعنی PUT- CALL RATIO که به صورت مخفف PCR خوانده می‌شود، میزان حجم یا اپن اینترست (OPEN INTEREST) اختیار معامله فروش را در برابر اختیار معامله خرید ردیابی می‌کند و می‌تواند ترکیب خوبی با شاخص VIX باشد. اگر نسبت PCR بیشتر از 1 باشد، نمایانگر سنتیمنت نزولی در بازار است، درحالی‌که اگر PCR زیر عدد 1 باشد، نمایانگر سنتیمنت صعودی در مارکت است.
اگر از شاخص VIX استفاده می‌کنید، می‌توانید از نسبت PCR به عنوان تاییدیه همسو با این شاخص بهره ببرید. اگر شاخص VIX بالا باشد و همزمان نسبت PCR نیز بالاتر از عدد 1 باشد، نمایانگر آن است که در بازار سهام قدرت در دست گاوها یا خریداران است. برعکس این موضوع نیز صدق می‌کند، به این معنا که شاخص VIX پایین باشد و نسبت PCR نیز کم‌تر از عدد 1 را نشان دهد، این حالت نشان‌دهنده آن است که قدرت در دست خرس‌ها یا فروشندگان است.
کلام آخر
شاخص VIX مخفف عبارت Volatility Index، معیاری برای ارزیابی نوسانات مورد انتظار برای دوره 30 روزه آتی است که از روی قراردادهای آپشن یا معاملات اختیار خرید و فروش شاخص S&P 500 مورد محاسبه قرار می‌گیرد. نام دیگر این موضوع شاخص ترس سنج است. سرمایه‌گذاران و تریدرها که در بازار سهام فعالیت دارند می‌توانند با توجه به این شاخص، تا حدود قابل توجهی نوسانات آینده بازار را پیش‌بینی نمایند.
منابع:
